Het pensioenfonds van 1925 tot 2020
1925: Albert Heijn richt een pensioenfonds op en Albert Heijn sr. stort een eerste donatie van 50.000 gulden. Werknemers mogen vanaf hun 65ste met pensioen en ontvangen dan een uitkering van 10 gulden per week. Lang niet iedereen ontvangt dit pensioen. De directie bepaalt wie dit krijgt;
1947: Noodwet-Drees wordt ingevoerd. Deze wet zorgt ervoor dat alle 65-jarige mannen en ongehuwde vrouwen een uitkering krijgen van de overheid (voorloper van de huidige AOW);
1949: 48 gepensioneerden ontvangen een uitkering van het pensioenfonds: een tientje (guldens!) per week;
1952: introductie Pensioen- en Spaarfondsenwet. Hierin staat hoe pensioenafspraken tussen werkgevers en werknemers eruitzien;
1957: voor het eerst wordt de AOW uitgekeerd. Echtparen krijgen 100 gulden per maand, alleenstaanden 60 gulden;
1960: vrouwen mogen ook deelnemen aan de pensioenregeling. Voorwaarde is wel dat ze minimaal 30 jaar én ongehuwd zijn;
1966: gehuwde vrouwen die fulltime werken bouwen ook pensioen op bij Ahold Pensioenfonds;
1981: behalve fulltimers worden parttimers die minimaal 33,3% werken ook deelnemer aan de pensioenregeling Ahold Pensioenfonds;
1981: een uitspraak van de Hoge Raad zorgt ervoor dat echtparen bij scheiding het ouderdomspensioen opgebouwd tijdens het huwelijk moeten verdelen. Ze moeten hiervoor zelf zorgen;
1985: mannen en vrouwen krijgen elk hun zelfstandig recht op AOW op het moment dat ze 65 jaar worden. Ieder krijgt 50% van een gehuwden AOW;
1990: een Europese richtlijn bepaalt dat mannen en vrouwen in pensioenregelingen gelijk behandeld moeten worden;
1992: alle parttimers kunnen vanaf nu pensioen opbouwen bij Ahold Pensioenfonds;
1995: er komt een nieuwe wet waarin de verdeling van ouderdomspensioen bij echtscheiding geregeld wordt. Dit is de Wet Verevening Pensioenrechten bij Scheiding (VPS);
2004: de pensioenregeling is niet langer gebaseerd op het laatstverdiende loon (eindloon) maar op het gemiddeld verdiende loon (middelloon);
2004: de leeftijd waarop werknemers mogen deelnemen aan de pensioenregeling wordt verlaagd van 25 naar 22 jaar;
2006: de VUT- en prepensioenregelingen worden afgeschaft. Vanwege de vergrijzing vindt het kabinet het noodzakelijk dat we langer doorwerken;
2008: pensioenfondsen worden verplicht hun deelnemers elk jaar een Uniform Pensioenoverzicht te sturen (UPO);
2008: de leeftijd waarop medewerkers mogen deelnemen aan de pensioenregeling wordt verder verlaagd van 22 naar 21 jaar;
2013: 65 jaar is niet langer de AOW-leeftijd. De pensioengerechtigde leeftijd wordt steeds in kleine stapjes verhoogd, naar uiteindelijk 67 jaar;
2015: de pensioenleeftijd in de Ahold Pensioenregeling wordt 67 jaar;
2018: de pensioenleeftijd in de Ahold Pensioenregeling wordt 68 jaar;
2018: Ahold Pensioenfonds wordt Ahold Delhaize Pensioen en ondergaat een metamorfose;
2019: Ahold Delhaize Pensioen verzorgt het pensioen voor ongeveer 90.000 mensen, waarvan 35.000 werknemers, 43.000 oud-werknemers en 12.000 gepensioneerden. De gemiddelde pensioenuitkering bedraagt € 574 per 4 weken;
2020: in juli heeft het kabinet samen met werknemers- en werkgeversorganisaties een pensioenakkoord gesloten met nieuwe afspraken over pensioenen en AOW. Die moeten het pensioenstelsel transparanter en persoonlijker maken. Het nieuwe pensioenstelsel moet meer aansluiten bij de veranderingen in onze samenleving de afgelopen jaren.
2020 In augustus bestaat het pensioenfonds 95 jaar.
Het was op 5 februari 1847 dat de grootmoeder van de stichter van Albert Heijn, een winkeltje van bescheiden afmetingen begon in Oostzaan. Jan Simonszoon Heijn was groenteboer en koopman in allerlei artikelen, en hielp daarnaast zijn moeder in het winkeltje. De zaak van zijn moeder zette hij in 1861 voort, en na haar overlijden in 1872 nam hij deze helemaal over. Het was een winkeltje, eigenlijk een soort bazaar, waar de dorpelingen een glaasje dronken en alles konden bestellen of kopen wat zij nodig hadden van drank tot tafels, stoelen, klompen, olie,gereedschappen en touw. In 1861 is Jan Szn Heijn getrouwd met Antje de Ridder en op 15 oktober 1865 werd Albert Jnz Heijn, de Stichter van ons bedrijf, geboren. Toen Albert Heijn tien jaar oud was kwam zijn vader op een zomerse Zondagmorgen na de kerkdienst thuis met de mededeling
dat hij een huis had gekocht van de oliefabrikant Hendrik Brat, en dat hij daarin een nieuw winkeltje wilde beginnen. Dat nieuwe winkeltje stond tegenover het kerkje van Oostzaan, op de hoek van het Weerpad en het Kerkplein. We tekenen 19 juli 1876. Aangezien Albert aanleg voor de handel had en wilde trouwen, wist zijn vader wat hij hem voor zijn huwelijk kon geven. Aan de gemeente werd bekend gemaakt dat de Winkelaffaire met de daaraan verbonden verkoop van “sterken drank “ in het klein op 1 mei 1887 van vader op zoon overging, maar de feestelijke overdracht vond plaats op 27 mei 1887, de trouwdag van Albert Heijn met Neeltje de Ridder.
Albert was toen 21 jaar en Neeltje was 18 jaar jong. Albert kreeg de winkel niet helemaal cadeau.
Om te voorkomen dat hij ten opzichte van zijn broers en zussen zou worden bevoordeeld, moest hij voor de inventaris precies 4643 gulden en 23 cent betalen, plus enkele jaren een huur van 260 gulden per jaar. Albert voor zijn 1e winkeltje met vrouw Neeltje en hun kinderen Antje, Immetje en Trijntje Overnamebalans Jan Szn Heijn aan Albert Jzn Heijn, 18 mei 1887 is dus feitelijk de oprichtingsdatum van de hedendaagse Albert Heijn Supermarkten. 1895. De tweede winkel: Albert kocht een oud pakhuis in Purmerend aan de Westerstraat 72, liet dat neerhalen en zette er in 1895 een geheel nieuwe winkel voor kruideniers en grutterswaren neer, veel groter dan de twaalf vierkante meter van zijn dorpswinkeltje in Oostzaan. Het pand had grote etalages, een licht interieur en toonbanken van echt marmer. De ingang kwam op de hoek van de Westerstraat/ Padjedijk te zitten. Zijn eerste chef, A.J. Bos, die er vier jaar lang zou blijven, betrok de ruime bovenwoning.
en in 1897 zijn vierde winkel aan de Koningstraat in Den Haag. Later volgen winkels in Woerden, Boskoop, Delft en Schagen 1900. Er waren nu 5 bedieningswinkels/filialen die de naam Albert Heijn dragen: winkel 1 Oostzaan, winkel 2 in Purmerend, winkel 3 in Alkmaar, winkel 4 in Den Haag en winkel 5 in Woerden.
Albert Heijn had al 33 winkels met een omzet van maar liefst 1,5 miljoen gulden! Omstreeks datzelfde jaar voorspelde hij: de Europese landen zullen samengaan als de Verenigde Staten van Europa (!)
Daar het aantal filialen langzamerhand te veel werd voor één opzichter werden er controleurs aangesteld die voortdurend contact moesten houden met Albert. Rond 1914 was de getalsverhouding tussen de grootste kruidenierszaken als volgt: Van Amerongen, vooral in Amsterdam, 59 filialen, Albert Heijn 47 filialen, de Gruijter 44 filialen, Zijlstra 33 filialen en Simon de Wit 29 filialen.
72 zelfbedieningswinkels. Albert Heijn laat, op 29 april 1920, zijn bedrijf om zetten in de NV “tot exploitatie der fabrieken en handelszaken van Albert Heijn” Hij plaatste zijn zonen Gerrit Heijn, Jan Heijn en zijn schoonzoon Johan Hille in de leiding met de woorden: 'Hier heb je de zaak en je houdt haar maar draaiende'. Maar zelf houdt hij als president-commissaris natuurlijk wel een stevige vinger in de pap.
1920: Nv “tot exploitatie der fabrieken en handelszaken van Albert Heijn Albert Heijn Chocolaterie
De naam van Albert Heijn komt in metalen letters op de pui, afgewerkt met bladgoud. Overigens zonder puntjes op de i en de j in verband met de kosten.
Op 12 november 1924 was de oprichting van NV Albert Heijn Chocolaterieën, aparte winkels voor koek, banket, suikerwerken, koffie, thee en chocolade een feit. In 1928 zijn er al 18 chocolaterieën met vrouwelijke chefs.
Jubileum Albert Heijn 40 jaar. 107 filialen, het bedrijf mag zich voortaan 'Hofleverancier' noemen.
119 winkels, en 12 chocolaterieën. Deze winkels waren er sinds 1928. In die tijd was de werkeloosheid heel erg hoog en onroerend goed voor weinig te koop. Het aantal winkels verdubbelde dan ook bijna van 119 winkels in 1930 tot 235 winkels in 1940!
231 winkels en 7 chocolaterieën, 50 jarig jubileum Albert Heijn. Bij het 50 jarig jubileum, liet de heer Albert Heijn aan het Klamperspad, schuin tegenover de fabriek, het ontspanningsgebouw bouwen om aan het personeel te schenken.
Vanaf 1938 werden veel nieuwe filialen om belasting technische redenen ondergebracht in een aparte NV, genaamd “De Elf Provinciën”, waarvan de Heijnen de aandeelhouders waren.
235 winkels en 5 chocolaterieën
Kort na de tweede Wereldoorlog, op 13 november 1945, stierf Albert Heijn senior op 80-jarige leeftijd. Zijn vrouw Neeltje ging hem na op 5 september 1946. Ze waren begonnen met 1 winkel in 1887 en uiteindelijk hadden ze in 1946 maar liefst 242 winkels door heel Nederland én 5 chocolaterieën.
Voor de overnames was kasgeld nodig, waarop Albert Heijn op 24 februari 1948 als eerste filiaalbedrijf succesvol naar de beurs ging. Op de Amsterdamse beurs werden vierduizend aandelen van duizend gulden geïntroduceerd. AH was nu ook verplicht zijn jaarcijfers te publiceren.
Op 1 september startte Albert Heijn jr. met een stage bij Albert Heijn aan de PC Hoofdstraat. 1950. 266 winkels en 3 chocolaterieën.
In januari 1951 werd de overname beklonken van Van Amerongen, opgericht in 1833 als één van Nederlands oudste kruideniersbedrijven. Gerrit Heijn zag veel in de overname omdat Albert Heijn slechts 16 filialen in Amsterdam had, en Van Amerongen 65. Voor 800.000 gulden werd het bedrijf overgenomen, bestaande uit vier vervallen pakhuizen aan de Haarlemmerhouttuinen, 92 filialen waarvan 65 in Amsterdam en de rest in een cirkel daaromheen die van Zeist tot Noordwijk reikte.
Opening eerste zelfbedieningswinkel in Schiedam.
Op 1 maart 1952 opende Albert Heijn haar eerste zelfbedieningswinkel in de Oranjestraat in Schiedam (opzettelijk in het bolwerk van De Gruyter). Om de buurtbewoners bekend te maken met het nieuwe concept werd er een folder met vier pagina’s in de buurt verspreid, waarin het nieuwe verkoopsysteem uiteen werd gezet. Het mooie was dat er geen enkele verplichting in zat, want desgewenst konden klanten nog steeds hun boodschappen gratis thuis laten bezorgen.
Albert Heijn Jz. toegetreden tot Directie Albert Heijn. De primeur van de eerste echte supermarkt die per definitie kruidenierswaren, vers vlees en groenten moest bevatten - bewaarde Albert Heijn voor het bolwerk van De Gruyter op 25 mei 1955 in Rotterdam.
Daartoe vergrootte Albert Heijn de zelfbedieningswinkel aan de Nieuwe Binnenweg tot 340 vierkante meter. Op voorstel van Albert werd het supermart genoemd, om bij voorbaat een idee van toegankelijkheid en eigenheid op te roepen.
359 winkels, 314 bediening, 41 zelfbediening, 2 supermarts en 2 chocolaterieën. In 1955 startte Albert Heijn met zegeltjes sparen en konden klanten spaarobligaties verkrijgen, wat direct een groot succes werd. Kapitaalvorming kwam hiermee binnen het bereik van een groot publiek. In 1962 had Albert Heijn ruim 42 miljoen gulden binnengehaald, oftewel 850.000 obligaties
Overname Hoeve broodfabriek (later Albro) en 30 bakkerswinkels
De 100e Zelfbedieningswinkel wordt in Zeist geopend. In dit jaar opent Albert Heijn er 40 als gevolg van het feit dat de bouwbeperkingen voor projecten tot 100.000 gulden zijn opgeheven. Tevens zijn dan al bijna 100 bedieningszaken verdwenen, evenals de chocolaterieën en de Depots. Gerrit Jan Heijn toegetreden tot Directie Albert Heijn.
365 winkels, 214 bediening, 142 zelfbediening en 8 Supermarkten. In datzelfde jaar 1960 opende Albert Heijn in Zaandam de achtste supermarkt. Hier waren vier winkels onder één dak samengevoegd: een kruidenier, een slager, een groenteboer en een drogist. De winkel zat vol noviteiten en Albert Heijn was de concurrentie ver vooruit.
365 winkels, 194 bediening, 160 zelfbediening en 11 Supermarkten. Jubileum 75 jaar AH
Albert Heijn wilde dat het groot en indrukwekkend was in de ogen van de beslissende instanties om de nummer één te kunnen zijn bij nieuwe vestigingslocaties, Albert Heijn bluft zelfs bij de minister met een plan voor systeembouw, krijgt op voorhand 30 vergunningen van de minister en gaat vervolgens snel aan de slag. Op 19 juni 1963 ging in IJmuiden de eerste “Standaard SuperMarkt” (SSM ) open, ontworpen door architect Groosman. Opening vijfentwintigste supermarkt in Amsterdam Osdorp.
407 winkels, 56 bediening, 292 zelfbediening en 51 supermarkten en 29 bakkerswinkels. De 50e supermarkt wordt op 7 december in Tilburg geopend.
Het progressieve imago van Albert Heijn werd nog eens versterk door een nieuw logo, dat ontwerper Egbert Jonker in
1966 samen met Allied Industries in Londen uit dokterde. Het logo kostte destijds 8000 gulden, en wordt nog steeds gebruikt.
Op 23 mei 1967 om 14.30 uur, opening van de museumwinkel (in 2017 is dat dus 50 jaar geleden). Opening van de 75e Supermarkt in Brunssum.
387 winkels, 2 bediening winkels, 226 zelfbediening winkels en 159 supermarkten. De organisatie wordt gewijzigd in werkmaatschappijen
Opening van de eerste Miro winkel op 18 maart in Vlissingen, algemeen bedrijfsleider was Adam Szabo Er komen er dertien die in 1988 weer verder gaan als Albert Heijn winkel. 388 winkels. 164 supermarkten, 222 zelfbedieningswinkels en 2 bedieningswinkels
Overname van supermarktketen Simon de Wit
386 winkels, 185 zelfbediening en 201 supermarkten. Daarnaast 8 Miro’s, 6 Jobby doe het zelf zaken, Simon de Wit (met 63 zelfbediening + 45 supermarkten + 27 Simon discounts + 34 Toko’s + 4 Ostara campings), 1 Ter Huurne, 12 Verbrumar Nettomarkts, 40 Alberto slijterijen, 46 Etos drogisterijen, 17 restaurants, 5 productiebedrijven, 5 DC’s, AH grootverbruik en Sterovita melkexport.
Opening van de eerste Albert Heijn eXtra, waar naast levensmiddelen ook extra’s als kleding werd verkocht. De eerste Franchise-ondernemer was Abel Banus uit Appingedam, die in augustus 1981 onder de AH-vlag verder ging.
Simon de Wit wordt Albert Heijn. 23 van de 101 winkels gaan dicht, 71 werden omgezet naar AHwinkels.
Opening van de 1e ABC combinatie.(Winkelcentrum met Albert Heijn, Blokker en C&A)
500 winkels. Jubileum Albert Heijn 100 jaar. Van Hofleverancier naar Koninklijke Ahold.
Opening van de Nieuwe Supermarkt (NSM) in Tilburg en de Fresh Company in Amsterdam.
Albert Heijn wordt een bv en dochteronderneming van Ahold
600 winkels waaronder 144 Franchise winkels
Nieuw concept: Wereld van Werelden. Albert Heijn komt met een nieuw winkelconcept: Wereld van Werelden. Een winkel die vier afzonderlijke ‘werelden’ onder één dak verenigt: keuze, prijs, gemak en verwen. Twee uitersten zijn het verwenplein l’Avonture en de Voordeelstraat. Er zouden nooit meer dan vijf van dit soort winkels komen. De Albert Heijn-winkel aan het Haarlemse Soendaplein had in augustus 1996 de primeur.
Opening 1e NS stations winkel
686 winkels inclusief Franchise winkels
Opening van de eerste Togo winkel in Rotterdam
Opening van de eerste AHXL winkel in Arnhem
700 winkels, AH, Franchise, Togo en 7 AHXL winkels
Opening eerste Doorbraak (nieuwe) winkel in Heemskerk
Overname van 23 Konmar winkels
Overname 58 C1000 winkels, deze worden omgebouwd naar de nieuwe winkel (voorheen Doorbraak)
780 winkels
82 winkels van C1000 en Jumbo gaan over naar Albert Heijn, jubileum Albert Heijn 125 jaar.
994 winkels, 639 AH eigen winkels (WWM), 34 AHXL winkels, 211 Franchisewinkels, 41 winkels in België en 69 Togo winkels (en 6 in Duitsland). Het Albert Heijn Logo wordt al 50 jaar gebruikt.
Albert Heijn 130 jaar, Museumwinkel 50 jaar en Delhaize 150 jaar.
Albert Heijn levert de eerste 'Echt Vers' Albert Heijn op, met meer ruimte voor vers. De eerste winkel met dit concept bevind zich in Hoofddorp en in 2019 worden maarliefst 120 winkels opgeleverd met het Echt Vers-concept
Albert Heijn Hoofddorp (2018)
U kunt ook de onderstaande documentaire bekijken in een twee-luik:
Deel 1: Op de winkel passen deel 1
Deel 2: Op de winkel passen deel 2
Van de eerste, uit 1887 daterende kruidenierswinkel in Oostzaan is een kopie gemaakt in de Zaanse Schans. Hier worden eeuwenoude, houten panden uit de Zaanstreek samengebracht met de bedoeling ze in stand te houden. In één van deze, veelal door particulieren bewoonde panden is de eerste originele Albert Heijn winkel als museum gereconstrueerd en op 23 mei 1967 geopend. De originele winkel in Oostzaan bestaat niet meer.
Al omstreeks 1938 ontstond bij de directie van Albert Heijn het idee om de eerste winkel na te maken. Hoewel de details nog niet waren uitgewerkt, werd vanaf die tijd al begonnen met het verzamelen van de in deze winkel behorende attributen. Deze waren afkomstig uit de eerste winkel zelf, of moesten gekocht worden bij antiquairs of oude kruidenierswinkels, omdat veel uit de eerste winkel verloren was gegaan.
Een uit 1850 daterend houten gebouw aan de Oostzijde in Zaandam werd geschikt geacht, maar de plaats van herbouw bleef lange tijd onzeker. Pas in 1963 werd als bestemming de Zaanse Schans bepaald, waar in januari 1967 met de reconstructie werd begonnen.
De oppervlakte van de winkel is 36m2, ietsje groter dan het origineel. De hoogte is 2.80 meter. Achter de winkel is een pand uit 1750 neergezet, dat diende als woonhuis voor de beheerster van de winkel. Dit is een zelfde constructie als in 1887, toen woonde Albert Heijn namelijk met zijn gezin in soortgelijke kleine ruimten achter zijn winkel.
Tijdens de herbouw moesten verschillende vermolmde balken worden vernieuwd, plafonds worden gewijzigd en imitatiebeschilderingen worden aangebracht om karakter en sfeer uit de jaren rond 1850 te verkrijgen.
Hieronder een krant uit 1950 met tekening zoals men dacht dat de Zaanse Schans eruit zou komen te zien.
Voor de drie wanden in de winkel staan drie toonbanken, waarvan één echt antiek en twee replica’s. In de winkel hangen een typische oude lamp, zakkenhangers en kettingschalen uit de oude kruidenierswinkel. De schappen zijn gevuld met o.a. bruine bonen, erwten en rijst. Op de planken staan voorts flessen met zuurtjes en pijpkaneel, vaten voor stroop, tabak, azijn en beschuit. Ook staat er een vliegenkast achter de kleinste toonbank voor vleeswaren en kaas. De andere vaten bevatten voorraden, omdat in de winkel magazijnruimte ontbrak en dus de winkel ook gelijk magazijn was. Een speciale hoek was ingericht voor het boerengereedschap (touwen en schoppen), dat door Albert Heijn veel werd verkocht. Aan de andere zijde van de ingang is een lessenaar, waar Albert Heijn zijn boekhouding (inclusief die van de vele pofklanten) verzorgde. De etalage is, net als in de eerste winkel van 1887, klein.
Het verzamelen van de attributen en het verzorgen van de inrichting is gedaan door de heer D.A. ter Wee, toen gepensioneerd directielid van Albert Heijn N.V. De bouw werd verzorgd door de firma Zijp uit Wormer, en het schilderwerk door de firma Molenaar uit Zaandam. De eerste beheerster van de winkel was mevrouw C. Schipper-Kaper
Hoewel de winkel van buitenaf in zijn geheel was te overzien, waren er ook bezoekuren vastgesteld, namelijk van 10.00 tot 12.00 uur en van 14.00 tot 16.00 uur. Dit kon toen echter alleen na aanvraag bij het hoofdkantoor in Zaandam, en in groepjes van maximaal 8 personen. Gratis was het toen nog niet, het entreegeld voor volwassenen was 50 cent en voor kinderen 25 cent, en kwam geheel ten goede aan “stichting de Zaanse Schans”. Nu, anno 2017 is de Zaanse Schans één van de grootste toeristische trekpleisters van Nederland (4e plaats).
De museumwinkel is nu, zonder dat aan te vragen, gratis te bezoeken. Er komen in het winkeltje jaarlijks tussen de 125.000 en 150.000 bezoekers. Het team van vrijwilligers is gestegen van twee naar tien en de openingstijden van de winkel zijn flink ruimer geworden. De vrijwilligers zorgen dat de winkel open gaat en gasten voorzien worden van informatie. Opbrengsten komen niet meer uit entreegelden, maar o.a. uit de verkoop van wat kruidenierswaren, oud Hollands snoep, posters en dvd’s. Ook de jaarlijkse folklore dag (in augustus) brengt geld in het laatje én zorgt voor een flinke aanloop op de Zaanse Schans.
De Museumwinkel Zaanse Schans,
zeer zeker de moeite waard om een bezoek te brengen!
Adres: Kalverringdijk 5, 1509 BT Zaandam
De Zaanse Schans is een openlucht museum, en de op drie na grootste toeristische trekpleister van Nederland.
Albert Heijn was een man met een vooruitziende blik. Hij gaat zelf in 1895, in het washok achter de winkel in Oostzaan, koffie en pinda’s branden in een zogenaamde bolbrander boven een open vuur. Dat was een bewuste keuze, want in die zelfde tijd presenteerden Douwe Egberts en Van Nelle zich op nationale schaal. Maar Albert Heijn prefereerde kennelijk de statusvolle traditie van de stadse kruidenier – koffiebrander.
Al in 1910 voerde hij producten onder zijn eigen merk. Het begon met Albert Heijn’s zoete chocolade, Albert Heijn’s karnemelkzeep en Albert Heijn’s blauw. Het zijn producten die anderen voor hem produceren en die hij met een eigen herkenbare verpakking aanbiedt naast de bestaande merkartikelen. Albert wil (behalve voor artikelen als koffie en thee) geen monopoly voor zijn eigen merk. Het bieden van de keuze aan de klant geeft Albert Heijn een veel betere uitgangspositie dan De Gruyter, die principieel alleen eigen fabricaten verkoopt. Als men dingen in zijn winkel verkoopt die men eerst bij een ander moet inkopen, komt bij Albert Heijn zelf de gedachte op:
Degene, die de ingekochte goederen fabriceert, maakt daarop winst. Als ik dus zelf ga produceren, komt dus ook die winst aan mijn zaak ten goede en heb ik bovendien de kwaliteitseisen beter onder controle.
Hij wilde dus zelf levensmiddelen gaan maken.
Uitgaande van die gedachte werd in 1911 een groot terrein aan de Oostzijde nr. 51 met woonhuis gekocht waar de koffiebranderij naartoe verhuist, en start ook met een koekjesbakkerij in de keuken van het oude Herenhuis, het begin van de koekjesfabriek.
Het startsein voor een eigen fabriek die vele jaren later Marvelo zou heten en we nu kennen als de Ahold Delhaize Coffee Company. De wervende kracht die uitgaat van de huismerkartikelen, smaakt naar meer. Hij begint in 1911 eigen producten te vervaardigen. Albert heeft daarbij een uitgesproken mening over de fabrikant. Die moet ten dienste staan van de winkels en een constante kwaliteit leveren. Ook zijn eigen fabriek is er voor de filialen en niet omgekeerd.
Over deze ontwikkeling werd Albert eens geïnterpelleerd door Pieter Jedeloo van Verkade, die later zelf aan Albert Heijn verbonden zou raken. Jedeloo legde hem de vraag voor, waarom hij zich al die moeite op de hals haalde. Er waren in de Zaanstreek al zoveel fabrieken, en als groot afnemer was hij in staat kortingen te bedingen die hij met eigen productie nauwelijks kon terugverdienen. Albert antwoordde daarop: Luister eens vriend, mijn verwachting is niet méér te verdienen. Neen, mijn doel met fabricage is van een heel andere aard. In de eerste plaats wil ik voor hoeveelheden niet afhankelijk blijven van hetgeen fabrikanten mij kunnen of willen leveren. Ten tweede, en dat is het voornaamste, wil ik niet door Leveranciers de kwaliteit laten bepalen die ik in mijn filialen verkoop.
Albert Heijn kreeg gelijk, want de eigen producten sloegen duidelijk aan, dus werd de fabriek beetje bij beetje uitgebreid.
Op 1 februari 1911 treedt Johan Hille (van de destijds vermaarde Hille’s koek en beschuitfabriek te Zaandam) in dienst van Albert Heijn. In augustus van dat jaar trouwt Johan Hille met de dochter van Albert Heijn, Trijntje. Johan Hille kreeg de leiding over de koekbakkerij en later de fabriek. Na succes van de eigen koekjes productie (o.a. de befaamde Zaanse koeken) werd daar in 1912 suikerwerk aan toegevoegd, gemaakt door een suikerbakker uit Arnhem, om in de achterkamer van het huis te starten met de fabricage van o.a. drups, ulevellen, kokosbrokjes en rode, witte en zwarte balletjes.
Voor de uitbreiding van de fabriek werd het woonhuis gesloopt en vervangen door een goede fabrieksruimte. Er werd een steiger aangelegd en de Zaan werd uitgediept. De suikerwerkafdeling kreeg een office-afdeling: het gekookte suikerwerk werd op deze afdeling niet geslagen of gewalst, maar gegoten in poeder. Op deze manier maakte men nieuwe producten als noga, borstplaat, schuim en drop. De groei werd in 1914 tijdelijk tot stilstand gebracht door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Er brak een stille tijd aan, want veel levensmiddelen en grondstoffen waren moeilijk te krijgen. Ook de bouwwerkzaamheden kwamen stil te liggen. Daar kwam nog bij dat veel werknemers dienst moesten doen in het leger, zo ook de zoons van Albert Heijn.
Met de nodige inventiviteit werd de uitbreiding van de fabriek nog tijdens de oorlog, zo rond 1916, hervat. Vanwege de schaarste aan materialen gebruikte men sloophout en oude ijzeren balken. De ene keer bouwde men tegen de fabriek aan, de andere keer bouwden ze een verdieping erop. Uiteindelijk was het hele terrein vol. Van toen af begon de firma aangrenzende terreinen en gebouwen op te kopen. De fabriek zou daarna als een olievlek uitdijen. Uiteindelijk zou de fabriek uitgroeien tot een bedrijvencomplex met meer dan 40.000 m2 vloeroppervlak.
Albert Heijn laat, op 29 april 1920, zijn bedrijf omzetten in de NV “tot exploitatie der fabrieken en handelszaken van Albert Heijn”. Hij plaatste zijn zonen Gerrit Heijn, Jan Heijn en zijn schoonzoon Johan Hille in de leiding met de woorden: 'Hier heb je de zaak en je houdt haar maar draaiende'. Maar zelf houdt hij als president-commissaris natuurlijk wel een stevige vinger in de pap.
Vanaf het moment dat Albert Heijn een NV is en geleid wordt door het driemanschap, maakt het bedrijf een toenemende professionalisering door. Er worden specialisten benoemd en de hiërarchie van het bedrijf wordt complexer. Toch blijven de onderlinge verhoudingen gemoedelijk Zaans. De Heijnen zijn gewoon baas Gerrit en baas Jan.
Nog datzelfde jaar (1920) werd, tegen de fabriek een nieuw pand gebouwd. Het gebouw was in 1921 gereed. De koffie en pinda branderij en de theeafdeling werden van de Westzijde naar dit nieuwe pand overgebracht. In de kelder, de grootste van de Zaanstreek, kwam de wijnafdeling. Deze afdeling bestond nog maar kort. Met het bottelen van wijn was men in 1919 begonnen. Het gebouw was verder voorzien van de nieuwste snufjes. Er was een lift en een elektrische hijslier.
En een wonder, een elevator, die in een paar uur een schip met graan kon leegzuigen. Medewerkers hoefden daardoor niet langer met zakken op de rug de ene na de andere trap op. Een journalist die in 1928 met de oude heer Albert Heijn de fabriek bezocht, keek zijn ogen uit. Hij schreef er in het blad “Morks Magazijn” een verslag over “De vernuftigste machine is ongetwijfeld die, welke automatisch pakjes thee en koffie afweegt en inpakt. Als een mensch van metaal snijden zij, vullen zij, sluiten zij, etiquetteren en stempelen zij. Prompt en zonder zich ooit te vergissen… De arbeider van staal vervangt den arbeider van vleesch en bloed”.
Jan Heijn neemt in 1924 de leiding in het fabriekscomplex aan de Oostzijde over van Johan Hille die vaak ziek was. Aan de fabriek werd voortdurend verbouwd en getimmerd. In 1920 kwam er een wijnbottelarij in, in 1925 een chocoladefabriek, in 1934 een beschuitfabriek, in 1935 een gazeuselimonade-fabriek, puddingsausen en dragees, en in 1938 een vermicelli, macaroni en spaghetti fabriek. Op het laatst stond er een 300 meter lang front van heerlijk geurende, maar sombere gebouwen, met daar bovenop in lichtletters de naam Albert Heijn.
De medewerkers noemden de broers “meneer Gerrit en meneer Jan”. Jan, die dus sinds 1924 de directeur van de fabriek was, was een rustige, bedachtzame man. Hij liep op vaste tijden door de fabriek en keek alles stilletjes aan. Was er iets niet naar zijn zin, dan besprak hij dat na afloop met de afdelingchefs. Zijn oudste zoon Albert (de oud-president van Koninklijke Ahold) herinnert zich later nog goed hoezeer Jan Heijn vergroeid was met zijn werk. “Hij kende alle geluiden. Zat je bij hem op kantoor dan keek hij opeens op en zei: hé, de chocoladconche staat stil. Of hij hoorde dat de deegmachine was uitgevallen in de hal… als er iets was gewijzigd in het orkest geluid, hoorde hij het meteen!”
Gerrit Heijn had een totaal ander karakter dan zijn broer. Naast de fabriek lag het Ruyterveer. Dit pontje onderhield de verbinding tussen de Oost- en Westzijde. Zodra meneer Gerrit op het pontje werd gesignaleerd, sloeg men in de fabriek alarm. Er werd snel opgeruimd en men ging als een razende aan het werk.
Zag Gerrit desondanks iets wat hem niet beviel, dan ontstak hij ter plekke in woede. Maar hij kon het ook waarderen als ondergeschikten hun mening gaven. Als hij echter aan zijn horlogeketting begon te frunniken, dan wist iedereen: Ophouden! Dat was het teken dat het gesprek lang genoeg had geduurd. De broers waren verknocht aan de eigen producten. Jan kon bijvoorbeeld met genoegen vertellen over de verschillen tussen een Afrikaanse koffieboon en een Zuid-Amerikaanse. Gerrit toonde zijn betrokkenheid wat explosiever. Ver na de Tweede Wereldoorlog, toen Gerrit al op leeftijd was, kwam hij nog regelmatig in de fabriek. Op een gegeven moment had het laboratorium na smaaktests ontdekt dat bij de bereiding van ontbijtkoek de honing kon worden weggelaten; er was geen smaakverschil. Oud-medewerker Piet Schotsman staat nog helder voor de geest toen de nieuwe receptuur werd ingevoerd: “Meneer Gerrit kwam binnenstormen en riep; Wie is verantwoordelijk voor het weglaten van de honing? Meneer Hartsuiker, was mijn antwoord. Waar is hij? Ik schiet hem neer met mijn jachtgeweer. Ik zei: Dat is pure moord meneer Heijn. Dat kan me niets verdommen, zei hij en verdween. Gelukkig kwam Gerrit al snel tot bedaren en de ontbijtkoek werd voortaan zonder honing bereid.
In de loop der tijd nam het aantal artikelen dat in de fabriek werd gemaakt sterk toe. Om de paar jaar zette men een nieuwe productielijn op: in 1925 een chocola- en cacaofabriek, in 1931 een biscuitbakkerij, in 1934 een beschuitbakkerij en in 1938 een vermicellifabriek. Men deed op een moment proefnemingen met het fabrieksmatig bakken van “Jodenkoeken”. Per ongeluk voegde men een te grote hoeveelheid eieren en boter toe. Het resultaat viel echter in de smaak en werd bekend als Zaansche koek, ook wel de trots van Gerrit Heijn genoemd. De uitbreiding van de productie veroorzaakte een geweldige activiteit. Stapels dozen en kisten verdwenen in boten en auto’s naar de filialen. Dagelijks legden schepen met grondstoffen aan om te worden gelost. In 1925 werd met steun van de directie van Albert Heijn de Personeelsvereniging opgericht. De vereniging was bedoeld om de stoffelijke en geestelijke belangen van de medewerkers te behartigen.
In 1920 werkten in de fabriek zeventig medewerkers, eind jaren dertig al meer dan vijfhonderd. In 1937 liet de heer Albert Heijn aan het Klamperspad, schuin tegenover de fabriek, het Ontspanningsgebouw bouwen. Het was een geschenk aan alle medewerkers. De oude heer Heijn sprak de hoop uit dat hierdoor de band van eendracht en vriendschap tussen de personeelsleden nog hechter zou worden. Die hoop werd waarheid, want het ontspanningsgebouw werd het centrum van een bloeiend verenigingsleven.
Op 10 mei 1940 kwamen directie en medewerkers terneergeslagen bijeen in het ontspanningsgebouw. De Duitsers waren Nederland binnengevallen. De fabriek zou, ondanks een groot tekort aan grondstoffen, blijven draaien. Al snel begonnen de Duitsers grondstoffen en producten te vorderen. Vanuit de fabriek en het centraal magazijn werden zoveel mogelijk goederen naar de winkels gestuurd, om de kans op beslagname zo klein mogelijk te maken. Stookolie was niet meer te krijgen, dus werden ovens die op olie brandden, omgebouwd zodat ze ook op gas werkten. Toen uiteindelijk ook de gasaanvoer stopte, werd er, net als vroeger, gebruikt gemaakt van cokes. Door het gebrek aan grondstoffen moest het assortiment sterk worden ingekrompen. Bovendien konden veel producten alleen nog worden gemaakt met behulp van surrogaten. Vooral in het geval van koffie ging dat velen in de fabriek aan het hart, want het eigen merk had dankzij de Boffie reclame campagne grote bekendheid gekregen.
Toch probeerde men om zelfs met surrogaatkoffie naam te maken. De heer Jedeloo, bedrijfsleider van de fabriek tussen 1933 en 1947, zou laten beschrijven hoe dat in zijn werk ging. “Wij slaagden erin uit melkpoeder door oordeelkundige roostering en menging met cichorei, enzovoort, een koffie vervangingsmiddel te maken dat voldeed en waarvoor Boffie zich niet hoefde te schamen. Ettelijke tonnen hebben wij in dragee-pannen en pinda-roosters gemaakt. Toen de melkpoeder ook niet meer te krijgen was, nam men gerst. Deze graansoort onderging in grote cementen bakken een bewerking tot koffievervangingsmiddel. De aldus gemaakte surrogaatkoffie kreeg de naam SMALSKO (SMaakt ALs KOffie)verwierf grote faam en behoorde tot de beste in zijn soort.
De heer Daamen volgde in 1946 Jan Heijn op als directeur. Hij ging de fabriek leiden volgens de nieuwste bedrijfskundige inzichten. De aanvoer van grondstoffen en verpakkingsmateriaal, het gebruik van de machines, de inzet van medewerkers, alles moest zo nauwkeurig mogelijk op elkaar worden afgestemd. Het werd een zeer efficiënte organisatie. Directeur Daamen voerde een vooruitstrevend personeelsbeleid. Hij wilde de medewerkers zoveel mogelijk bij het reilen en zeilen van de fabriek betrekken.
Dat werd een groot succes. Talloze ideeën van medewerkers voor verbetering van machines of werkmethodes zijn in de loop der tijd uitgevoerd. Ook werden er personeelscommissies ingesteld, waaronder de Verdeel- en de Netheidcommissie.
Tijdens de wedstrijden in netheid werd onder meer beoordeeld of de machines schoon waren en of de bedrijfskleding van de medewerkers er netjes uitzag.
In 1946 had men de Kern opgericht, later ook wel de Contactcommissie genoemd. De Kern sprak met de bedrijfsleiding zaken als arbeidsomstandigheden, werktijden en bedrijfskleding. Een roerige periode in het bestaan van de Kern was de staking in 1951. Indertijd stelde de Stichting van de Arbeid (overheid, werkgevers en werknemers samen) van bovenaf de lonen vast. Dat jaar werd onderhandeld over een loonsverhoging van 5 procent. De CPN (Communistische Partij Nederland) en de communistische vakbond EVC wilden echter een landelijke loonsverhoging van tien procent. Ze oefenden druk uit op de Kernleden om de fabriek plat te leggen. De Kern, met daarin nogal wat leden van de EVC, belegde een vergadering met de bedrijfsleiding en eiste een onmiddellijke loonsverhoging. Omdat de eis gematigd was, geen tien maar vijf procent, stemde directeur Daamen toe en daarmee leken de problemen te zijn opgelost. Het zou echter anders lopen. De EVC aanhangers in de kern verspreidden het gerucht dat de loonsverhoging was geweigerd en ze schilderden met grote letters “Staakt” op de fabrieksmuren.
Als gevolg hiervan ontstond er grote onenigheid tussen de EVC aanhangers en de overige leden van de Kern. Uiteindelijk besloten Gerrit en Jan Heijn de Kern te ontbinden. Jan Heijn was geen directeur meer, maar zat nog wel in de directie van Albert Heijn. Een van de kernleden riep uit protest een staking uit. Driehonderd van de zeshonderd medewerkers gaven aan de oproep gehoor. Er deden zich wilde taferelen voor, werkwilligen en stakers stonden als kemphanen tegenover elkaar. De werkwilligen werden onder gejoel naar de fabriek begeleid, huizen van werkwilligen werden met viezigheid besmeurd. Na 29 dagen kwam aan de staking een einde. De bedrijfsleiding trad toen streng op. Meer dan honderd stakers werden ontslagen.
De mannen die in de fabriek werkten, kwamen voornamelijk uit Zaandam en omgeving. Veel van de inpaksters woonden in Amsterdam. Tussen Amsterdam en Zaandam reed tot in de jaren zestig een speciale fabriekstrein. De trein vervoerde personeel voor onder meer Albert Heijn en Verkade. De meisjes van elke fabriek zaten in een aparte wagen. Het feit dat in de trein hoofdzakelijk meisjes zaten, deed de verbeelding van velen op hol slaan. Er gingen de wildste geruchten. Het spectaculairste gerucht was het verhaal over een man die door de meisjes totaal zou zijn ontkleed en vervolgens poedelnaakt uit de trein was gezet.
In de jaren vijftig ontstond er door de enorme groei een chronisch te kort aan personeel. Personeel werd gezocht in het hele land. De Allerhande kwam in 1960 met een extra editie met als doel nieuw personeel te werven. In de krant werden getrouwde vrouwen gewezen op de voordelen van werken buitenshuis. Werk betekende gezelligheid en geld voor “moderne gemakken”. Overigens hadden andere fabrieken in de omgeving ook moeite met het vinden van personeel. Verkade adverteerde met de slogan:” Kom werken bij Verkade en neem je moeder mee!”.
In de productie kwamen vaak grote pieken voor. Enorme hoeveelheden chocoladeletters, banketstaven, speculaaspoppen en boterletters moesten er worden gemaakt rond bijvoorbeeld Pasen en Sinterklaas. Dan maakte men gebruik van gelegenheidswerkers. Een bijzondere groep vormden de zogenaamde “kerkdames”. Dit waren gereformeerde, hervormde en doopsgezinde vrouwen, die met inpakken geld verdienden voor de kerk. Ook vroeg men kantoorpersoneel of echtgenotes van werknemers om bij te springen. In het begin van de jaren zestig werkten er in de fabriek zevenhonderd personeelsleden en werden er ruim achthonderd artikelen gemaakt. De omzet van sommige producten nam enorm toe.
Vooral koffie en wijn. De omzet van wijn was in 1960 zestien keer zo hoog als in 1955. Productie methodes werden verbeterd en een deel van de romantiek verdween daarmee. De wijn werd niet langer in fusten aangevoerd, maar in tankauto’s en gepompt in opslagtanks. Geleidelijk werd alle handwerk zoals afvullen, etiketteren en verpakken, geautomatiseerd.
Door de opkomst van de Albert Heijn supermarkten werd het noodzakelijk om een nieuwe manier van verpakken te ontwikkelen. Werden voorheen veel artikelen en blikken naar de filialen gestuurd, nu dienden ze te worden verpakt in rollen, pakken of plastic zakjes. De blik afdeling verdween in 1963 en er moesten nieuwe machines worden aangeschaft. Een sensatie was de verpakkingsmachine voor biscuit die per dag twaalfduizend rollen Zaanse Molens, Formosa’s en Petit-Beurs afleverde.
Vanaf 1965 begon, vanwege het tekort aan personeel, de instroom van buitenlandse medewerkers. Eerst Spanjaarden, Portugezen, en Kaapverdianen. In 1970 ging de afdeling personeelszaken van Albert Heijn voor het eerst zelf personeel werven in het buitenland. Er werd een groep van 35 meisjes uit Joegoslavië gehaald. Ze waren in eigen land onder meer getest op vingervlugheid, in bijzijn van de personeelsfunctionaris van de fabriek hadden ze een bonbonpapiertje moeten vouwen. In Bergen kregen ze een week lang een introductiecursus over Nederland.
Vanaf de jaren zestig was men in de fabriek begonnen met een reorganisatie. Er werd veel geld gestopt in modernisering en productgroepen werden afgestoten. Sommige producten verdwenen doordat ambachtelijk werk niet meer rendabel was vanwege de gestegen lonen. Soms werd er ook met een productgroep gestopt omdat het machinepark verouderd was en het investeren in nieuwe machines niet opwoog tegen het te verwachten rendement. De dragee-afdeling was de eerste afdeling die werd opgeheven. Vervolgens stopte men met het branden van pinda’s, het verpakken van peulvruchten (1969) en de fabricage van beschuit (1971). Eind 1973 werd als gevolg van ruimte- en personeelsgebrek de koekfabriek overgeplaatst naar Tilburg. Hier kwam een nieuw AH-productiebedrijf.
De firma Albert Heijn was inmiddels Ahold gaan heten. Alleen de supermarkten hielden de naam Albert Heijn. De verschillende onderdelen van het bedrijf werden b.v.’s. Ook voor de fabriek op de Oostzijde zou er veel gaan veranderen. De fabriek kreeg een grotere zelfstandigheid en ging voortaan Marvelo heten.
Omdat in de supermarkten inmiddels veel artikelen van andere leveranciers werden verkocht, begon men zich binnen Ahold af te vragen of de productie van eigen merken nog zin had. Uit onderzoek bleek dat de eigen productiebedrijven wel degelijk toekomst hadden. De huismerken waren bij de klant zeer populair, onder meer vanwege de hoge kwaliteit gekoppeld aan een relatief lage prijs. De nieuwe koers hield ook in dat men zich steeds meer ging toeleggen op een aantal kleine productgroepen. Onrendabele groepen of groepen waarbij investeren niet meer lonend was, werden afgestoten. Een klap voor veel medewerkers was de verkoop in 1982 van de chocolade afdeling aan concurrent Verkade. In hetzelfde jaar kwam een oud product terug: het branden van doppinda’s. na de reorganisatie bleven er zeven productgroepen over: Koffie, Thee, Wijn, Pasta’s, Drop en Pinda’s.
De fabriek, ooit begonnen in de keuken van een herenhuis, bestond inmiddels uit een bedrijfscomplex met meer dan 40.000m2 vloeroppervlak. Het werd duidelijk dat het gebouw niet meer aan de moderne eisen voldeed. Er moesten zelfs vloeren worden gestut en het werd door medewerkers al snel het palenwoud genoemd. Er werd een nieuwe fabriek gebouwd op het industrieterrein Westerspoor-zuid in Zaandam. Het oude gebouw maakte plaats voor woningbouw. Sinds juni 1993 is Marvelo gevestigd in een nieuwe fabriek. Deze fabriek is in 2006 omgedoopt tot de Ahold Coffee Company en vanaf 2016 heet het de Ahold Delhaize Coffee Company, na de fusie met Delhaize. Er wordt door Ahold Delhaize alleen nog koffie geproduceerd, dus ze gingen weer terug naar waar het ooit door Albert Heijn was begonnen in 1895. Een gedeelte van de fabriek is verhuurd aan WineXL, die ook voor Albert Heijn wijn bottelt.
Albert Heijn heeft in de historie heel veel productiebedrijven overgenomen en geëxploiteerd.
Een kleine opsomming:
Meer over de Albert Heijn productiebedrijven, kunt u terugzoeken op deze site bij de krantenviewer en natuurlijk in onze beeldbank.
