De eerste bestelcomputer bij Albert Heijn 

In 1939 vindt de eerste automatisering plaats bij Albert Heijn: de tabelleermachine wordt in gebruik genomen. Bestellingen van winkels kunnen via deze machine verwerkt worden. Van besteltijd tot aflevertijd duurt nu slechts een week 😊  

De tabelleermachine is de voorloper van de computer en is ontworpen om te helpen bij het samenvatten van bestellingen uit de winkels die op ponskaarten kan worden opgeslagen. De ponskaarten (zie foto) zijn dan ook de voorloper van gegevensdragers waar je dingen op kunt slaan.  

De ponsafdeling verzamelt de bestellijsten uit de winkels waar tientallen dames deze gegevens omzetten op ponskaarten. Deze ponskaarten worden in de tabelleermachine gestopt en uitgelezen. De tabulator maakt een totaallijst van alle bestellingen uit de winkel en drukte deze af. De totaallijsten worden naar het distributiecentrum gebracht zodat de bestelling werden klaargemaakt. Dit gehele proces duurde een week.  

Coderen 
Het prikbord van de tabelleermachine kan geprogrammeerd worden zodat het verschillende berekeningen kan maken (zie het als voorloper van de printplaat). Grappig detail is dat de leverancier het bestelprogramma zo gecodeerd heeft dat de letters AH zichtbaar zijn (zie foto). In 1963 wordt de machine vervangen door de IBM1, vanaf dat moment kunnen de gegevens worden doorgezet met een telefoonlijn. 

Herman Hollerith  
De machine, uitgevonden door Herman Hollerith, is ontwikkeld om te helpen met het verwerken van gegevens voor de Amerikaanse volkstelling van 1890. Latere modellen werden veel gebruikt voor zakelijke toepassingen zoals boekhouding en voorraadbeheer. Zijn eerste ontwerp was een machine die werkte op basis van een papieren band met gaten. De band liep over een trommel, en wanneer er een gat in de band zat kon met een elektrisch contact geteld worden. Per persoon gaf een rij van gaten (een record) een aantal eigenschappen aan. 

Het tweede ontwerp ging uit van ponskaarten. De trommel werd vervangen door een pers die in één keer alle 135 gaten van de kaart kon lezen. Dit "lezen" geschiedde door een lezer met uitstekende draden op elke plaats waar een gat kon zitten. Wanneer er een gat in de kaart zat, stak de draad door de kaart in de onderliggende bak met kwik, waardoor elektrisch contact gemaakt werd. Op deze wijze werd ook het binaire systeem dat als basis voor de computer dient geïntroduceerd. Een gat is een 1 en geen gat is een 0.  

Holleriths bedrijf is de voorganger van een van de grootste in de tegenwoordige computer business: Big Blue (IBM,Bron Wikipedia) .